Brieven aan Georges Bataille

Bataillebrief 3                                                Leuven, mei 2018

 Beste Georges B.,

 Laten we de draad opnemen waar we de vorige keer onze brief beëindigden. De plaats die u aan de kunst geeft in het bewaren van ‘Das Heilige’ is realistisch maar ook bijzonder. Laten we het over de schrijver hebben: welke opdracht heeft de schrijver in dit alles?

‘Poëzie opent het raam voor de stilte’, schrijft u. Is het de opdracht van de dichter om poëzie te schrijven die aanzet tot stilte?

U breekt een lans voor verstilling maar ook voor verspilling. Verspilling van het woord. De dichter/schrijver verspilt in die mate zijn woord en zijn schrijven omdat hij het niet laat samenvallen met wat sociaal wenselijk is, of wat door de samenleving en de media verwacht wordt. Zo kijk ik ook zelf naar de plaats van kunst en hier ‘het schrijven’ in het bijzonder. Het schrijven ontstaat niet vanuit een externe vraag van de samenleving, maar vanuit de omgekeerde beweging: de innerlijke gedrevenheid die al dan niet te maken heeft met de wereld.

 “Een schrijver zijn is niets minder dan het in bezit hebben van het innerlijke vermogen nog een regel toe te voegen aan de schets van dat verontrustende visioen dat ons vervult met verwondering, terwijl het ons beangstigt - het is het onophoudelijke beeld dat de mens van zichzelf heeft.”

 U schreef deze woorden meer dan vijftig jaar geleden neer, en toch blijven ze zo eigentijds. Ze hebben te maken met de kunst iets toe te voegen aan de werkelijkheid, het sociaal wenselijke onder de loep te durven leggen.

 Het Heilige en de stilte enerzijds, de verspilling anderzijds; uw taal en ideeën raken de nauwe grens van ontheiliging en heiligheid. De grens waar het grootse, het immense aanwezig is en tegelijk de afgrond, het diepe. U beweegt zich binnen die ruimte en komt aan de grens zelfs tot in de afgrond. U gaat tot het uiterste in de hoop ‘ ziel en lichaam’ het ‘wezen’ van de mens te raken.

 Hierbij neem ik afscheid van u met uw eigen woorden

‘Er is niets dat niet verzinkt in de stilte van poëzie’

 Warme groeten,

 Chantal Sap

Brieven aan Georges Bataille

Georges Bataillebrief 2                                    Leuven, mei 2018

 Beste Georges B.,

 De laatste weken was ik met mijn gedachten in uw werk. U maakte verregaande keuzes die niet gemakkelijk waren, maar die samenvielen met datgene waar u voor stond. Het waren keuzes die soms misverstaan werden en u last bezorgden omdat u schreef over ‘de innerlijke ervaring’.

Meer nog: dood en erotiek zijn voor u de gedroomde toegangswegen tot deze ervaring.

’De prikkel van het exces, van de extase; van het zwart voor je ogen, ‘van het zich geven...’’

De overgave, de verrukking, het noodgedwongen feest en het offer die verband houden met extase en leegte: het zijn thema’s waar het volgens u in het leven vooral om draait.

U creëerde niet louter stilte, louter schoonheid. U creëerde eveneens angst, verspilling, het verleggen van grenzen door via de kleine dood (de seksuele extase) het sublieme te bereiken en daar niet bang voor te zijn. Dat u dit alles vanuit een diep religieuze (in de ruime zin van het woord) houding schreef is niet voor iedereen vanzelfsprekend.

Uw visie op het bereiken van ‘het sublieme’ fascineert, tegelijk verwondert het mij dat de samenleving van vandaag ‘Het Heilige’ bant maar ook zo nodig heeft. In allerlei vormen uit zich het verlangen naar iets dat het dagdagelijkse overstijgt. U bleef niet blind voor wat er in een samenleving leeft, ook hier vertrok u vanuit de innerlijke ervaring.

U schreef: ‘de ervaring van de wereld in haar werkelijkheid, in haar bodemloosheid als in een woestijn…’. Het is wellicht deze bodemloosheid, de eenzaamheid van de mens die de mens blijvend doet verlangen naar het heilige en sublieme

 De kunst kreeg bij u een zeer bijzondere plaats in dit discours. Volgens u mag de kunst de jacht op het ‘Heilige’ niet opgeven; de kunst moet blijven zoeken.

'De kunst moet haar ware gelaat laten zien.'

 Een mooie gedachte die tot op vandaag het overdenken waard blijft,

 Chantal Sap

Brieven aan Hermann Hesse

H.Hesse Brief 4                                                            Leuven, begin maart, 2018

Hermann,

 Opnieuw beeld ik me in dat we aan dat ronde tafeltje zitten in het bruinberookte café, het is één van de weinige dergelijke cafés die nog overblijven. De sfeer is nachtelijk bedompt en het ruikt er naar verschaald bier.

Ik confronteer ons met de vraag of ‘steppewolven’ zich nog kunnen handhaven in de samenleving van vandaag. Of zijn steppewolven net nodig om een samenleving te handhaven? Dit laatste is jouw stelling, meen ik me te herinneren. Het discours zou heftig worden, het sarcasme over de eenzaamheid van de steppewolf zou bijwijlen groot zijn.

Wat ik begrijp is dat je mij al vlug duidelijk zou maken dat het geen kwestie is van ‘zij hier’, ‘zij daar’ en ‘wij hier’.Mensen en dingen lopen dooreen je moet door de chaos durven gaan om je eigen orde te ontdekken. Je zou me vertellen dat je naar het gemaskerde bal moet durven en in het duister moet zitten om het licht te ontdekken. Al is het slechts een spoortje licht in de vroege ochtend.

Op een bevreemdende manier weet je ons een spiegel voor te houden. Je steekt geen vinger op, je bent een magiër die de toverstok hanteert. Als een meester loods je ons door de donkere krochten, het fantastische rijk der schaduwen, en geruisloos opent zich deur na deur, woord voor woord. “Wie zocht op de puinhopen van zijn leven de wegglippende betekenis, maakte het schijnbaar onzinnige mee, doorleefde schijnbare gekte, hoopte heimelijk in de laatste dwaze chaos…”

Wanneer de laatste gasten uit het café vertrokken zijn, mijn glas leeg is, blijf ik alleen achter. Ik zie het vroege licht, en weet dat de onsterfelijken de sterfelijken iets te leren hebben.

Ik zou niets liever willen dan dat de nacht nog jong is, en dat wij het nog over morgenlandreiziger Leo kunnen hebben. ‘Wat lang wil leven, moet dienen. Wat echter heersen wil, dat leeft niet lang… Er zijn weinigen die geboren zijn om te heersen, ze blijven er vrolijk en gezond bij. De anderen echter, die het alleen maar door eerzucht tot heer hebben gebracht, die eindigen allemaal in het niets.’

Het is een mooie gedachte om de dag mee te beginnen.

Maar de tijd is op: ik heb het begrepen.

 U zeer genegen,

 Chantal Sap

Brieven aan Hermann HesseH.Hesse brief 2

H.Hesse brief 2                                                Leuven, begin maart 2018

Beste Hermann,

 In uw sleutelroman ‘Het kralenspel’ ondernemen de personages een bijzondere reis, een pelgrimstocht waarin tijd en ruimte niet echt van belang zijn. Droom en werkelijkheid vloeien naadloos ineen voor het bonte gezelschap op weg naar het morgenland.

Deze reis reikt echter veel verder dan een geografische uitstap: u schrijft : “ ons doel was immers niet alleen  het morgenland, ons morgenland was het thuis en de jeugd van de ziel, het was het overal en nergens, het was de éénwording van alle tijden’ ……‘alles wat je maar kunt bedenken tegelijk te beleven, uiterlijke en innerlijke dingen speels te verruilen, tijd en ruimte als coulissen te verschuiven”

 U tovert een wereld waarin werkelijkheid en fantasie moeiteloos in mekaar vloeien, alsof het leven zich vanzelf zo aandient - dit ondanks de lelijkheid, ondanks het lijden aan het leven. U lijkt wel onvermoeibaar in het beschrijven van ‘De reis’, ‘De pelgrimstocht’ die deel uitmaakt van ’de’ grote reis. De reis die wij allen ooit, vroeg of laat, maken.

Hoe groot is het verlangen van de reiziger om vooral ‘de reis’ vast te houden in woorden, misschien is het net daarom nodig om deze tocht telkens opnieuw en in al haar stadia, met al haar haltes, nauwkeurig te beschrijven. Ze welhaast als een route op de landkaart uit te zetten.

In uw boek is deze reis ook een weg om zichzelf te bevrijden. Uw bonte gezelschap probeert niet alleen een kinderdroom waar te maken: elk voor zich proberen ze hun eigen uniciteit te bewaren. Ze blijven, zoals ik u in een eerdere brief schreef, dichtbij zichzelf net zoals u dat zelf in uw leven probeerde. Om dit haalbaar te maken zijn het dichterlijke, het kinderlijke, het naïeve trouwe bondgenoten in deze fantastische (dit woord hier dan in zijn juiste context geplaatst) reis.

 Nachtelijke groet,

Chantal Sap